ताई पो काउची पहिली भेट झाली, २०२१ च्या जानेवारी महिन्यात, पक्षी निरक्षणाच्या निमित्ताने! आणि नंतर पक्षी- ताई पो काउ - आणि मी ही गट्टी हॉंगकॉंगच्या वास्तव्यात चांगलीच टिकली, विशेषतः पक्ष्यांच्या हंगामापुरती तरी! ताई पो काउ मध्ये आणखी विशेष म्हणजे जेस्सी नावाचा एक हॉन्गकॉन्गर मित्र येथे भेटला.  पक्षी निरीक्षणाचं अगदीच नवीन वेड लागलं होतं. पहाटे उठायचं आणि पहिली मेट्रो पकडून कुठेतरी जायचं. सोबत कॅमेरा आणि खाण्यासाठी थोडंफार घेतलं कि दुपारपर्यंतचा वेळ या पक्ष्यांमध्ये चांगलाच रमायचा. जानेवारी महिन्यात हॉंगकॉंग मध्ये बरेच स्थलांतरित पक्षी येतात. त्यांच्या ठिकाणांची यादी बनवली होती त्यात ताई पो काउ  अग्रस्थानी होते. सकाळी सव्वा सहाची मेट्रो पकडून मी कावलून टॉंगला उतरलो. तिथून पुन्हा दुसरी मेट्रो पकडून फो तान आणि तिथून पुढे मिनी बस ! बस अगदी थांबते ते ताई पो काउ  नेचर रिजर्वच्या समोर! फो तान  पासून ताई पो काउचा रस्ता एका बाजूला हिरवागार डोंगर आणि दुसऱ्या बाजूला खाडी असा अगदी वळणावळणाचा आहे. ताई पो काउ जवळ येताच लहान लहान गावं दिसतात. येथील बरेच लोक मासेमारी करतात म्हणून या भागाला फिशरमेन व्हिलेज असेही म्हणतात. 

      ताई पो काउचा मुख्य रस्ता सोडून आपण ताई पो काउच्या फॉरेस्ट रोड वर येतो. तिथे वाहनांचा एक चेक पोस्ट आहे आणि चढ पार केल्यावर लगेच एक नकाशा दिसतो. तिथून दोन रस्ते सुरु होतात. वास्तविक तो संपूर्ण एक वर्तुळाकार रस्ता आहे. तिथून सुरु होतो ताई पो काउचा नेचर ट्रेल ! संपूर्ण ट्रेल वर अनेक प्रकारची झाडं दिसतात. वास्तविक वनस्पतीशास्त्राचा अभ्यास करणारी कित्येक मंडळी इथे बसलेली , फिरताना दिसतात. यात एकूण चार भाग आहेत. रेड वॉल्क , ब्लू वॉल्क , ब्राउन वॉल्क आणि येलो वॉल्क . रेड वॉल्क  आणि ब्लू वॉल्क तीन ते चार किमी चे आहेत. कमी चढाचा रस्ता आणि साधारण दीड दोन तासात पूर्ण करण्यासारखा असल्याने सुट्टीच्या दिवशी लहान मुले तसेच वृद्ध मंडळी या भागात दिसतात. 

    येलो वॉल्क  चा रस्ता तसाच पुढे जातो. साधारण दहा किमी चा वर्तुळ पूर्ण करतो. पुढच्या रस्त्यावर जरा कमी गर्दी असते. बऱ्याचदा पुढे सगळे पक्षी निरीक्षण करणारे असतात. हातात मोठ्या लेन्स , कॅमेरा , दुर्बीण असा लवाजमा असलेली चायनीज , जपानी मंडळी पुढे दिसतात. पुढे एक छोटासा ओढा वाहतो. तिथे मला अनेक जण झुडूपाजवळ गोळा झालेली दिसली. अगदी मूर्तीसारखी बसलेली, कॅमेरे डोळ्याला लावून. मग लक्ष गेले समोर एका फुलझाडावर सूर्यपक्ष्याचे नर आणि मादी होते. त्यांना कोणताही अडथळा न करता, त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासाला किंचितही धक्का न लावता लोक निरीक्षण करीत होते. ते नक्कीच कौतुकास्पद होतं . मी सुद्धा तिथे बराच वेळ थांबलो. त्या अतिशय चपळ जांभळ्या चमकत्या नर सूर्यपक्ष्याची आपल्या वक्र चोचीने फुलातील मकरंद ओढण्याची धडपड आणि पानांसारखा हिरवा रंग असलेली मादी मध्येच अदृश्य कि काय असं वाटत होतं . इथेच येताना माझी जेस्सी बरोबर ओळख झाली. मी या पक्षी निरीक्षण आणि फोटोग्राफी मध्ये नवशिका असल्याने आणि त्याचे पक्षी ओळखण्याचे कसब पाहून काहीतरी शिकायला मिळेल या उद्देशाने मी त्याला "मे आय जॉईन यू ?" विचारले आणि त्यानेही लगेच “हो” म्हटले. नंतर आम्ही जवळपास दर शनिवारी पक्षी निरीक्षणासाठी जात असू. त्यात ताई पो काउ आणि लॉन्ग व्हॅली ही खास ठिकाणे होत.

ताई पो काउमध्ये तांबटच्या प्रजातीतील पक्षी, तीन प्रकारचे बुलबुल , पिवळा बलगूली (टिट), नटहॅट्च, फ्लायकॅचर, खाटीक, बी इटर, सूर्यपक्षी , लीफ बर्ड  , तसेच सैबेरिअन स्टोन चाट सारखे स्थलांतरित असे अनेक पक्षी हंगामात पाहायला मिळतात. पक्षी निरीक्षणासाठी हा स्वर्गच असतो. शिवाय येथील लोकांचा एक अलिखित नियम आवडला, तो म्हणजे ते पक्ष्यांच्या नैसर्गिक अधिवासाला धक्का लावत नाहीत. 

    समुद्रसपाटीपासून साधारण ५० मी ते अगदी उंच भाग ६५० मी ग्रासी हिल पर्यंत ४६० हेक्टर मध्ये संपूर्ण हिरवीगार झाड आहेत. ग्रासी हिल पासून खाली ताई पो काउ  रोड पर्यंत १०० विविध प्रकारची झाडं आहेत. गेल्या शतकाच्या मध्यापर्यंत हॉंगकॉंग मधील बरीच जंगलं तोडली होती. जपानी सैन्याने आक्रमण केलेल्या काळात देखील बरीच झाडे तोडली गेली. नंतरच्या काळात धरणं बांधून त्याच्या यावरील भागात संरक्षित वनीकरण सुरु केले गेले. त्यावेळी ताई पो काउ मध्ये अनेक स्थानिक झाडांना प्राधान्य दिलं गेलं . हा नैसर्गिक अधिवास ताई पो काउचं आता वैभव आहे.  जगातील सगळ्यात मोठ्या पतंगांपैकी (moth) ऍटलास मॉथ या भागात आढळतो. तसेच भीमपंखी फुलपाखरे, ब्लू बॉटल अथवा शनी पाकोळी, कॉमन मोर्मोन, कॉमन मॅपविंग, डफर , मयूर भिरभिरी अशी कित्येक फुलपाखरे येथे हंगामात पाहायला मिळतात. लहान सरडे आणि विविध पाली देखील आहेत. काही गायी दिसल्या, परंतु त्या जंगलातील होत्या कि पाळीव हे माहित नाही. 

    काही भागात कॅम्प करून राहण्यासारखी जागा दिसते परंतू वाढत्या वणव्याच्या प्रकरणामुळे असे बार्बीक्यू आता बंद आहेत. बरेचसे विषारी साप या भागात असल्याची माहिती मिळाली. त्यात कोब्रा, घाणोस इत्यादी आहेत. माणसांच्या वर्दळीमुळे ते फार वाटेवर येत नसावेत. संपूर्ण वाटेवर माहिती फलक आणि दिशादर्शक आहेत. तिथे आढळणाऱ्या पक्षी, प्राणी-किटकांची माहिती असलेले फलक आहेत. शिवाय शौचालय सुविधा देखील आहे. 

डोंगराच्या मागच्या बाजूला भलेमोठे स्मशान आहे. त्या भागात काही भटकी कुत्री दिसली. बराच काळ कोणी गेलं नसल्याने खूप पाचोळा , कोळ्याची बरीच मोठी जाळी दिसली. एक दोन जुनी पडकी घरे किंवा वनविभागाची जागा देखील मागील भागात दिसली. 

    ताई पो काउ ला खरंतर विहंग नगरी म्हटलं पाहिजे. मला हॉंगकॉंग मधील सर्वात जास्त आवडलेले ठिकाण म्हणजे हीच विहंग नगरी !

तेजस ©️ 

२१-१२-२०२१

2012 च्या मुंबई मॅरथॉनच्या मुहूर्तावर (TCS) कंपनीच्या फिटनेस उपक्रमाची धुरा माझ्यावरती सोपवली गेली आणि तिथून माझ्या धावण्याची आणि एकंदरीत आरोग्यवर्धनाची गाडी सुरू झाली. पवईच्या उद्यानात ६०० मिटरचा जीवघेणा राऊंड पासून सुरवात केली, ते मागील वर्षा अखेरीला १०३ किलोमीटरची अल्ट्रा मॅरथॉन पर्यंत पोचलो. हे मोठेच संक्रमण, पण त्या बाबत नंतर कधीतरी सविस्तर लिहेन. 

अल्ट्रा मॅरथॉन म्हणजे ४२ किलोमीटर वरील कुठलेही अंतर. हौशी किंवा व्यावसायिक अल्ट्रा मॅरथॉन ५० किलोमीटर पासून सुरवात होतात (टाटा अल्ट्रा) आणि मनुष्याचा  जिद्दीचा अक्षरश: कस पाहतात ३३३ – Le Ultra ते ३००० किलोमीटर च्या वर). Badwater अल्ट्रा (अमेरिका), Ultra Trail du Mont Blanc (स्वित्झर्लंड), Spartathalon (ग्रीस) आणि Comrades अल्ट्रा (दक्षिण आफ्रिका) ह्या काही प्रसिद्ध शर्यती.

वयाच्या ४४ व्या वर्षापर्यंत फक्त बेस्ट बस किंवा बोरिवली फास्ट लोकल पकडण्यासाठी धावायचो. २०१२ नंतर हळू हळू सुरुवात झाली. एका वर्षानंतर कंपनीने त्या उपक्रमात पोषक आहाराचा समावेश केला आणि माझ्या प्रगतीत कायापालट झाला - कायेतही झाला !

भारतात असताना मी मॅरथॉन पेक्षा अल्ट्रा मॅरथॉन जास्त धावलो. ४ वर्षापूर्वी हाँगकॉंगला येण्याची संधी ही माझ्यासाठी पर्वणीच होती. आपणास कदाचित माहीत नसेल तेव्हा सांगतो की हाँगकॉंग शहर अल्ट्रा मॅरथॉन साठी मॅरथॉन षौकिनांच्या कळपात प्रसिद्ध आहे. इथल्या trails अल्ट्रा मॅरथॉनच्या चाहत्यांना आणि सर्वांनाच भुरळ पाडतात. मी इथे मनसोप्त धावतो.

या वर्षाच्या सुरुवातीला एका अल्ट्रा मॅरथॉन धावपटू मित्राने एक चांगला उपक्रम सांगितला. २०२१ सालात २० हाफ मॅरथॉन (२१ किमी) धावायचा प्रस्ताव त्याने मांडला. मार्च पर्यन्त मी जास्त काही विचार केला नाही आणि कधीतरी त्या महिन्यात सुरुवात केली.

मुग्धाने सीमोल्लंघनावर काही लिहाल का असे विचारले तेव्हा ठरवले की या वर्षातली माझी १६वी हाफ मॅरथॉन हॉंगकॉंगच्या सीमेपर्यंत तरी करूया (कोविडकृपेने सीमेपार तर जाता येत नाही).

Tai Koo ते Tin Shui Wai हा प्रवास MTR ने केला. तो प्रवासच एका परीने अल्ट्रा प्रवास आहे. हॉंगकॉंगचे सीमा-दर्शन सुद्धा होते. गाडी Kam sheung रोड स्टेशन सोडते तेव्हा पैलतीरावरच्या Shenzhen शहराच्या गगनचुंबी इमारती आपल्याला दिसू लागतात. आजचे वातावरण ढगाळ होते. दरम्यान, कालच्या T8 वादळाचे गांभिर्य T3 पर्यंत कमी केले वेधशाळेने. पावसाची रिपरिप सुरूच होती. गाडीला गर्दी पण नव्हती. सकाळी साडे आठच्या सुमारास Tin Shui Wai  स्टेशनच्या बाहेर आलो. हा भाग हाँगकाँगच्या “New Territories”चा भाग आहे. प्रसिद्ध वेटलँड पार्कला इथून जाता येते. इथून उत्तरेला सीमेपर्यंत जिथपर्यंत जाता येईल तितके (पळत ) जायचा मानस होता. आणि नंतर पश्चिमेकडे वळून Tuen Mun पर्यन्त जायचे – असे साधारण २३ किमी.

४ किमी नंतर “Lau Fau Shan” नामक एक कोळ्यांची लहानशी वस्ती आहे. गावाच्या सुरवातीला चिनी पारंपारिक कमान आहे. एका छोट्या गल्लीमधून वाट काढत समुद्रकिनारी (खाडीच्या किनारी) पोहोचलो. छोट्या बोटी आणि हॉंगकॉंग चिनी वंशाचे कोळी आपापल्या कामात व्यग्र होते. समोर होते Shenzhen Bay आणि त्या पलिकडे दिसत होत्या Shenzhen शहराच्या टोलेगंज इमारती. त्या भागात काही स्थलांतरित भारतीय लोक सुद्धा आढळले, जे या मासेमारीच्या व्यवसायात मजुरीचे काम करत होते.

सकाळी लवकर निघालो होतो तेव्हा जरा न्याहरी करायचा विचार केला. एक छोटे उपहारगृह दिसले. आत ७ / ८  बाकांवरती काही स्थानिक लोक त्यांच्या गप्पात आणि खाण्यात मग्न होते. मी गेल्या एका वर्षांपासून Vegan व्हायचा प्रयत्न करतोय. तेव्हा अशा आडगावच्या हॉटेलात Vegan पदार्थ मिळणे अवघड होते. त्यात त्या ऑर्डर घेणाऱ्या चुणचुणीत ठेंगण्या मुलीला इंग्रजी येत नव्हते. तिचे वडील मदतीला आले  आणि त्यांच्या कामचलाऊ इंग्रजीत माझ्या ब्रेड टोस्ट आणि चिनी चहापानाची सोय झाली.

बाहेर येवून पश्चिमेकडे धावू लागलो. गुगलनुसार डीप वॉटर रोड काही किमी पर्यन्त घेवून नंतर तो रस्ता Castle Peak टेकड्यातून Tuen Mun कडे जात होता. दुसरा रस्ता जो गुगलने सुचवला नव्हता तो समुद्राच्या कडे कडेने जात Tuen Mun पर्यन्त जात होता. मी दुसरा पर्याय निवडला. रस्त्यावरती वादळामुळे खूप झाडे पडली होती, ठीकठिकाणी पाणी साठले होते. एका बाजूला Shenzhen Bay आणि दुसऱ्या बाजूला Castle Peak च्या टेकड्या. संपूर्ण मार्गात स्ट्रॉबेरी आणि Lycheeचे लहान मळे, पाणी साठवून केलेली कृत्रिम छोटी तळी ज्यामध्ये तुम्ही गळ टाकून मासे पकडू शकता आणि नंतर ते भाजून Barbecue करूनही खाऊ शकता पण पैसे देऊन !

८ किलोमीटर नंतर एक चुकीचे वळण घेतले आणि एका अत्यंत छोट्या गावात जिथे रस्ता संपला तिथे थडकलो आणि एक चिंचोळी पाऊलवाट दिसली. मालकाचे कुत्रे सुद्धा भुंकायला लागले. गुगलचे ऐकायला हवे होते. परत फिरावे लागले आणि ठरवले की Tuen Mun ला पुन्हा केव्हा तरी. परत त्याच वाटेने मागे फिरलो. ४ किलोमीटर चा हा एक detour घेऊन Tin Shui Wai ला परत पोचलो. २३ किलोमीटर चा हा सोळावा अध्याय असा संपला ! 

तीन गोष्टी सांगाव्याशा वाटतात. १) हाँग काँग फार सुंदर आहे, छान निसर्ग लाभलाय या गजबजलेल्या शहराला. शक्य असेल तितके पहा. २)अतिशय स्वच्छ आणि सुरक्षित आहे या निसर्गात फिरणे ३) इथल्या प्रशासनाने सगळीकडे टॉयलेट, पाणी, दोन भाषेतील फलक, आणि शक्य होईल तिथवर प्रवासाची सोय केलेली आहे – तेव्हा यावा हाँगकाँग आपलेच असा. (कोंकण आपलेच असा - आठवतय ?)

- मिलिंद कांबळे  

   Delivery & Operations Head Asia Pacific, TCS